Najważniejsze informacje:
- Liquidation preference daje inwestorom pierwszeństwo w odzyskaniu pieniędzy podczas sprzedaży lub likwidacji spółki
- Founderzy jako wspólnicy nieuprzywilejowani otrzymują środki dopiero po zaspokojeniu inwestorów
- Istnieją trzy główne typy tej klauzuli – od najbardziej korzystnej dla inwestorów po najbardziej sprawiedliwą
- Klauzula może znacząco wpłynąć na końcowe zyski założycieli ze sprzedaży firmy
Na skróty:
- Co to jest liquidation preference
- Trzy rodzaje klauzuli liquidation preference
- Kiedy stosuje się liquidation preference
- Wpływ na założycieli spółki
- Prawne aspekty w Polsce
- Jak negocjować korzystne warunki
Liquidation preference to jedna z kluczowych klauzul w umowach inwestycyjnych, która może drastycznie wpłynąć na to, ile pieniędzy otrzymają założyciele spółki w momencie jej sprzedaży. Wielu founderów podpisuje umowy z inwestorami Venture Capital, nie w pełni rozumiejąc konsekwencje tej klauzuli. Rezultat? Nieprzyjemna niespodzianka podczas exitu, gdy okazuje się, że większość środków trafia do inwestorów, a nie do twórców firmy.
Co to jest liquidation preference
Liquidation preference określa kolejność i sposób podziału środków podczas sprzedaży lub likwidacji spółki. Ta klauzula daje inwestorom uprzywilejowanym, głównie funduszom Venture Capital, pierwszeństwo w odzyskaniu zainwestowanych pieniędzy przed innymi akcjonariuszami.
Mechanizm działa prosto. Gdy spółka zostaje sprzedana, najpierw wypłacane są środki inwestorom z liquidation preference. Dopiero po zaspokojeniu ich roszczeń, pozostałe pieniądze dzielone są między pozostałych akcjonariuszy, w tym założycieli.
Klauzula ta służy jako zabezpieczenie dla inwestorów. Pozwala im minimalizować ryzyko całkowitej straty kapitału w przypadku nieudanej inwestycji lub sprzedaży spółki poniżej oczekiwań.
Trzy rodzaje klauzuli liquidation preference
Pełna kwota gwarantowana (Full Participation)
Najbardziej korzystna dla inwestorów i najmniej przyjazna dla founderów. Inwestor otrzymuje najpierw pełną kwotę zainwestowanych środków, a następnie uczestniczy w podziale pozostałych pieniędzy proporcjonalnie do posiadanych udziałów.
Przykład: Inwestor włożył 2 miliony złotych i posiada 20% udziałów. Spółka zostaje sprzedana za 15 milionów. Inwestor otrzymuje najpierw swoje 2 miliony, a następnie 20% z pozostałych 13 milionów (2,6 miliona). Łącznie dostaje 4,6 miliona złotych.
Kwota gwarantowana z ograniczeniem (Capped Participation)
Kompromisowa wersja, która ogranicza maksymalną kwotę jaką może otrzymać inwestor. Zwykle limit wynosi 2-3 razy wartość pierwotnej inwestycji.
W tym modelu inwestor może wybierać między odzyskaniem zainwestowanej kwoty plus udział w podziale lub konwersją na akcje zwykłe i udziałem tylko w proporcjonalnym podziale.
Kwota gwarantowana przy likwidacji (Non-Participating)
Najbardziej przyjazna dla założycieli opcja. Inwestor otrzymuje wyłącznie zainwestowaną kwotę bez prawa do dalszego udziału w podziale środków. Alternatywnie może skonwertować swoje uprzywilejowane akcje na zwykłe i uczestniczyć w proporcjonalnym podziale.
Kiedy stosuje się liquidation preference
Klauzula aktywuje się w kilku kluczowych sytuacjach:
Sprzedaż spółki to najczęstszy scenariusz. Gdy firma zostaje przejęta przez inną organizację, liquidation preference określa sposób podziału środków między akcjonariuszy.
Likwidacja spółki oznacza formalne zakończenie działalności i sprzedaż aktywów. Tutaj również obowiązuje ustalona kolejność wypłat.
Zmiana kontroli obejmuje sytuacje, gdy nowi inwestorzy przejmują większościowy pakiet udziałów. Niektóre umowy traktują takie zdarzenia jako trigger dla liquidation preference.
Ważne jest zrozumienie, że nie każda sprzedaż udziałów przez pojedynczych akcjonariuszy aktywuje tę klauzulę. Zwykle dotyczy ona zdarzeń wpływających na całą spółkę.
Wpływ na założycieli spółki
Dla founderów liquidation preference może oznaczać znaczące ograniczenie zysków z exitów. Jako posiadacze akcji zwykłych, założyciele znajdują się na końcu kolejki wypłat.
Scenariusz pesymistyczny: Spółka zostaje sprzedana za kwotę równą lub niewiele wyższą od sumy wszystkich inwestycji. W takim przypadku inwestorzy odzyskują swoje pieniądze, a founderzy mogą otrzymać bardzo mało lub nic.
Wpływ na motywację to kolejny aspekt. Założyciele mogą stracić zapał do budowania wartości spółki, wiedząc że większość korzyści trafi do inwestorów. To szczególnie problematyczne w przypadku długoterminowych projektów.
Rozwodnienie equity pogarsza sytuację. Z każdą kolejną rundą finansowania udział procentowy founderów maleje, a nowe liquidation preferences kumulują się, tworząc coraz wyższą „ścianę” do przebicia.
Założyciele muszą także rozumieć, że nie wszystkie exity są jednakowe. Sprzedaż za 50 milionów może przynieść im mniej niż sprzedaż za 30 milionów, jeśli struktura liquidation preferences jest niekorzystna.
Prawne aspekty w Polsce
W polskim systemie prawnym liquidation preference jest dopuszczalna w umowach spółek kapitałowych. Jej granice wyznacza zasada swobody umów, co oznacza szerokie możliwości kształtowania warunków.
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oferują większą elastyczność w strukturyzowaniu praw akcjonariuszy. Umowa spółki może szczegółowo określać prawa majątkowe poszczególnych wspólników.
Spółki akcyjne wymagają bardziej skomplikowanych rozwiązań, często z wykorzystaniem różnych klas akcji. Każda klasa może mieć odmiennie zdefiniowane prawa przy likwidacji.
Kluczowe znaczenie ma prawidłowe udokumentowanie ustaleń w umowach spółki i umowach inwestycyjnych. Polskie sądy będą egzekwować postanowienia zgodnie z ich literalnym brzmieniem.
Jak negocjować korzystne warunki
Poznaj swoją pozycję negocjacyjną przed rozpoczęciem rozmów. Silna spółka z dobrymi wynikami może wynegocjować lepsze warunki niż startup w trudnej sytuacji finansowej.
Staraj się o non-participating preference jako pierwszą opcję. Ten typ klauzuli jest najbardziej sprawiedliwy dla założycieli i minimalizuje ryzyko znacznego rozwodnienia.
Negocjuj multiplier – współczynnik określający ile razy inwestor może odzyskać zainwestowaną kwotę. Standardowy 1x jest znacznie lepszy niż 2x czy 3x.
Rozważ seniority – kolejność między różnymi rundami inwestycji. Pari passu (równorzędne traktowanie) jest korzystniejsze niż stack (układanie w stosy).
Uzgodnij definicje zdarzeń uruchamiających liquidation preference. Wąska definicja chroni przed nieoczekiwaną aktywacją klauzuli.
Przewiduj scenariusze przyszłości. Zastanów się jak różne typy exitów wpłyną na twoje końcowe korzyści przy obecnej strukturze liquidation preferences.
Pamiętaj, że negocjacje to proces. Nie akceptuj pierwszej propozycji bez analizy alternatywnych rozwiązań. Dobry prawnik specjalizujący się w Venture Capital może pomóc w wypracowaniu korzystniejszych warunków.
Liquidation preference to narzędzie, które może zarówno chronić inwestorów, jak i demotywować założycieli. Kluczem jest znalezienie balansu, który zabezpiecza interesy wszystkich stron, zachowując jednocześnie motywację do budowania wartości spółki.
